Кері қайту

Кальций: қабылдау керек па жоқ па?

Кальцийдің адам ағзасындағы рөлін асыра бағалау өте қиын. Мұны растай отырып, адам ағзасындағы кальцийдің жалпы пулы жеке адамның бүкіл дене салмағының шамамен 2% құрайды, бұл біздің денеміздегі кез-келген басқа электролит мөлшерінен он есе көп деп айта аламыз. Физиологиялық жағдайда кальцийдің негізгі бөлігі, бұл оның жалпы санының 99%-ы, зат алмасу үдерістеріне қатыспайды және сүйек тінінде байланысты күйде болады. Кальцийдің қалған 1%-ы еріген күйде және осы шаманың 50-60%-ы тікелей иондалған күйде болады, бұл жалпы мөлшердің бір бөлігі және өмірлік маңызды үдерісрге қатысады:

Жүйке-бұлшықет импульстарының берілуі;
Қанның ұю барысы;
Жүрек бұлшықетінің жұмысы;
Жасуша мембраналарында жасушалық әрекет потенциалының түзілуі;
Бүкіл организмнің барлық дерлік биологиялық маңызды үдерістеріне қатысатын көптеген ферменттерді бөлу және жандандыру;
Сүйек тығыздығының қалыптасуы.

Денедегі кальций жетіспеушілігі қалай білінеді?

Сонымен, әрқайсымыз қандай да бір себептермен кальций жетіспеушілігі (гипокальциемия) немесе оның артық болуы (гиперкальциемия) сияқты жағдайларға тап болуымыз мүмкін, бұл біздің денсаулығымызға бірдей зиян тигізеді. Бірақ бұл жағдайларды дұрыс түсіндіру үшін алдымен қандағы иондалған кальцийдің қалыпты мәндері қандай екенін білуіміз керек: 1,17 – 1,29 ммоль/л. Көріп отырғаныңыздай, норма диапазоны өте аз, сондықтан тапшылықтан артыққа дейін бір қадам ғана!

Енді осы жағдайлардың клиникалық түрде қалай көрінетінін егжей-тегжейлі қарастырайық.

Гипокальциемия (плазмалық кальций 1,17 ммоль/л-ден аз) - гипоальбуминемия (қан плазмасындағы альбуминдердің жеткіліксіздігі), панкреатит, ұзақ мерзімді өт жыланкөздері, Д витаминінің жетіспеушілігі, аш ішекте мальабсорбция, ұзақ, травматикалық хирургиялық араласулардан кейін, ең бастысы - кальцийдің алиментарлы (тамақпен) түсуінің төмендеуімен дамиды адам ағзасында (әдетте адамның кальцийге деген күнделікті қажеттілігі тәулігіне 700-800 мг құрайды).

Ең алдымен осы жағдай білінеді:

жүйке-бұлшықет қозғыштығының жоғарылауы;
қаз терілікті сезіну;
пароксизмальды тахикардия (кенеттен, жиі жүрек соғысы);
балтыр бұлшықеттерінің құрысулары;
қан ұюының баяулауы;
тістердің, шаштың, тырнақтың сынғыштығы;
остеопороз, сүйек сыну қаупінің жоғарылауы;
нәрестелердегі дамудың баяулауы.

Гипокальциемияны түзету қан плазмасындағы кальцийді клиникалық-зертханалық тұрғыда анықтағаннан кейін, құрамында иондалған кальций бар препараттарды көктамырға енгізу арқылы жүзеге асырылады. Мұндай препараттарға мыналар жатады: кальций глюконаты, кальций лактаты, кальций хлориді немесе кальций бикарбонаты. Бірақ бұл іс-шаралардың барлығы қан плазмасындағы альбумин деңгейін алдын ала түзету жүргізілген жағдайда ғана әсері болады. Сондықтан қан плазмасындағы кальций мөлшерін анықтаған кезде плазма альбуминінің мөлшерін де анықтау керек, өйткені бұл заттардың деңгейін үйлесімді түзету ең алдымен осы жағдайдың қолайлы нәтижесін анықтайды.

Гиперкальциемия (плазмалық кальций 1,29 ммоль/л-ден асады). Бұл жағдай сүйектердің нашарлауымен бірге жүретін барлық процестерде пайда болады (бұл остеомиелит, сондай-ақ сүйек тінінің әртүрлі ісік процестері), сонымен қатар бұл жағдай паратироид бездерінің ауруларында жиі көрінеді (мысалы, аденома, паратироидит), гипокальциемияны емдеу жағдайында кальций препараттарын шамадан тыс енгізу.

Бұл жағдайдың клиникалық көрінісі:

жұмыс күні ішінде тез шаршау;
бұлшықет әлсіздігі және айқын тежелу;
Жүрек айнуы, құсу, іш қату және метеоризм;
Бүйрек тастары пайда болады.

Ауыр гиперкальциемия мыналарға әкеледі:

Галлюцинация
Кома
Жүрек ырғағының бұзылуы
Өлім

Жоғарыда аталған жағдайдағы терапиядан айырмашылығы, гиперкальциемия терапиясы неғұрлым байыпты тәсілді қажет етеді…

Жақында семіздік үдерістеріндегі кальцийдің рөлін растайтын бірқатар зерттеулер жүргізілді. Эксперимент, атап айтқанда, бір бөлігі кальцийге бай тағамдарды алатын және осы тағамдарды жейтін әйелдер тобынан тұрды, бұл әйелдер оған күнделікті қажеттіліктерін толығымен қанағаттандырды, ал екінші бөлігі сәйкесінше берілген электролиттің ең аз мөлшері бар өнімдерді қабылдайды. Нәтижесінде, эксперимент кезінде диетада кальцийдің жеткіліксіз мөлшерін тұтынған әйелдер салмақ қосты, кальцийді жеткілікті мөлшерде тұтынған әйелдер, керісінше, салмақ қосып қана қоймай, оны тастады. Атап айтқанда, эксперимент кальцийдің аз мөлшерін тұтынатын адамдар мидың ағзадағы кальций жетіспеушілігін өтеуге деген ұмтылысы арқылы көбірек және жиі тамақтанғысы келетінін дәлелдеді.

Осы экспериментке түсініктеме бергенде, егер сіз, біздің қымбатты әйелдер мен ер адамдар, артық салмақпен күресуді шешсеңіз, онда бұл соғысты бастамас бұрын, қапталдарыңыздың жабылғанына көз жеткізіңіз. Яғни, сізге кешенді тексеруден өту керек, атап айтқанда қан плазмасындағы кальцийдің мөлшерін тексеруге қан тапсыру керек.

Жоғарыда айтылғандардың бәрін ескере отырып, кальций адам ағзасындағы өте маңызды электролит болып табылады және оны біздің денсаулығымыз бен ұзақ өмір сүру жолында бірінші кезектегі емес, бірақ өте маңызды міндет, оны тиісті деңгейде ұстау деп айтқым келеді. Осыған байланысты, біз сізге кем дегенде жылына бір рет диагноз қою үшін қандағы кальций деңгейін анықтауға кеңес бергіміз келеді.